UML ve Modelleme – Bölüm 6 (State Diyagramları)

Önceki makalemizde Object diyagramlarını incelemiştik. Bu makalemizde sistem davranışlarını modellemede kullanılan State (Durum) diyagramını inceleyeceğiz. State diyagramları genel olarak sistemlerin davranışlarını gösterir. Her diyagram tek bir sınıfın nesnelerini ve sistem içerisinde nesnelerin durumlarını (state), geçişlerini (transition), olaylarını (Events) içermektedir.

Sistemdeki nesnenin davranışı, kendisine gönderilen iletilerin yanı sıra x anı içerisinde değişiklik gösteriyor ise state diyagram kullanılır. Durum değiştirmeyen nesneler için state diyagram modellemesinin kullanılması uygun değildir.

State Diyagramlarda kullanılan temel kavramlar:

Initial State (İlk Durum): Yaşam döngüsünün ilk eylemi ya da başlama noktasını ifade eden elemandır. İçi dolu yuvarlak ile gösterilir. Sözde durum (pseudo state) olarak da adlandırılır. Sözde durum denilmesinin sebebi değişkeni veya herhangi bir eyleminin olmayışıdır.

Şekil 1. Initial State (İlk Durum)

State (Durum): Nesnenin ya da sistemin x anındaki durumunu ifade etmek için kullanılır. Köşeleri yuvarlatılmış dikdörtgenler ile gösterilir.

Şekil 2. State gösterimi	Şekil 3. State elemanının yapısal gösterimi

Transition (Geçiş): Nesnenin bir durumdan diğer bir duruma geçişini ifade eder. Ok sembolu ile gösterilir.

Bir transiton(geçiş)'da 4 yapı vardır. Bu yapılardan ikisi doğal olarak "hedef(target)" ve "kaynak(source)" durumudur. Geçişler kaynak durumdan hedef duruma doğru yapılır. Üçüncü yapı Kaynak durumdan hedef duruma geçişi sağlayan "event trigger(olay tetikleyicisi)" dır. Son yapı ise nesnenin durum geçişi sonrasında ne şekilde davranacağını belirleyen "action" dır.

Bir eylemin (Action) bitimiyle beraber o transition a "triggerless" transition denir. Eğer bir olay, bazı olay veya eylem tamamlanmasından sonra meydana gelirse, eylem veya olay “guard condition (Nöbet Durumu)” olarak adlandırılır. Çoğu zaman iki durum arasında geçiş sağlayabilmek için, bir event (olay) gerçekleştirilmiş olmasının ötesinde, tanımlı bir koşulun sağlanmış olması da gerekir. Guard condition (Nöbet Durumu) tamamlandıktan sonra geçiş(Transition) oluşur. Bu nöbet durum (Guard Condition) / olay(Event) / eylem (Action) köşeli parantez ile gösterilir. Diyagramlarda koşullar baklava sembolü ile gösterilirler.

History States (Geçmiş Durumlar): Bir akışta, bir nesne, transa ya da bekleme durumuna geçebilir. Belirli bir olayın gerçekleşme süresinde bekleme durumuna girdiği zaman son aktif durumuna geri dönmek istenebilir. Daire içerisinde H harfiyle gösterilir.

Event and Action (Olay ve Eylem): Durumlar arası geçişi tetikleyiciler olay (event) olarak adlandırılır. Eylem (action) ise yaşanan durum değişimi sonrasında yaptığı işlerdir.

Signal (Sinyal): Duruma bir mesaj yada tetikleyici gönderimi olduğunda geçiş oluşur ve mesaj event (olay) ile gönderildiğinde sinyal olarak adlandırılır. << Sinyal>> şeklinde gösterilir.

Şekil 4. Sinyal Gösterimi

Final State (Son Durum): Sistemin yaşam döngüsü içerisindeki son durumunu ifade eder.

Şekil 5. Final State (Final State)

State Machine (Durum Makinesi): Bir nesne yada sisteme ait bütün durumları şema halinde gösteren yapıdır.

Şekil 6. Basit bir state machine modeli

Bir sonraki makalemizde UML diyagramlarından Sequence Diyagramlarını ayrıntılı inceleyeceğiz.
Neslihan ÇALIŞKANEL