Bilginin Yaşamlarımızı Değiştirmesinin 10 Örneği

Şekil 1- University College London'daki Anil Bawa-Cavia'nın Sosyal Londra projesi

Günümüzde çok büyük miktarda, bizim için tamamen yeni olan bilgilere erişebiliyor olduk. Bu durum hayatımızı ve davranışlarımızı kökten etkilemektedir. Aşağıda bilgilerin kullanımı ile ilgili 10 tane örnek göstereceğiz. Bu kullanımlar bizim savaşlardan, evimize süt tedarik yöntemlerimize kadar bakış açımızı değiştirmektedir.

Alış-Veriş

Müşterilerin ne şekilde alış-veriş yaptıkları süper marketler tarafından çok eskiden beri takip edilmekteydi. Son yıllar da ise toplanmakta olan bilgilerin miktarı ve çeşitliği çok artmış durumundadır. Örneğin Tesco şirketi Dunnhumby Ltd’ nin hisse senetlerinin büyük bölümünü elde tutmaktadır. Bu şirket Coca-Cola, BT, Mars, Vodafone gibi dünyadaki çok büyük markaların satış bilgilerini toplayıp veri madenciliği ve analizler gerçekleştirmektedir. Dunnhumby Tesco mağazaların klüp kartları ile satış bilgileri toplanmaktadır ve bu bilgiler ile müşterilerin alışveriş yapmak için bir sonraki defa ne zaman gelecekleri tahmin edilebilmektedir ve böylece ödemenin ne şekilde yapılacağı, hatta kimlerin kaç kalori tüketeceği de tahmin edilebiliyor. Dunnhumby’nin operasyonel gelirinin son zamanlarda yüzde 32 artarak 154,538,990 TL’ye ulaştığı bilgisi internette çokça söz edilen konulardan biridir.

Verdiğimiz örnekte Dunnhumby şirketi, topladığı bilgileri kullanarak bizim alış-veriş davranışlarımızı etkilemeyi başarmıştır.

Şekil 2 - Klüp kartı örneği

Sosyal ilişkiler

3.5 milyondan fazla aktif kullanıcısı olan OkCupid.com isimli sosyal tanışma sitesi, kullanıcıların bilgilerini analiz ederek düzenli olarak araştırma sonuçlarını kendi blog sayfasında yayınlamaktadır. Kullanıcı profillerindeki ve mesajlarındaki bilgileri işleyerek birçok enteresan bilgiye ulaşabiliyormuşuz meğer… Örneğin en güzel profil resimleri günün ikinci yarısında flaş’sız çekilenler olduğu ortaya çıktı. AB’deki erkeklerin gerçek boy dağılımlarını ve sözü geçen sosyal sitedeki erkeklerin boy dağılımları karşılaştırıldığında, kullanıcıların kendi boylarına 5 cm ekleyerek genellikle yalan söyledikleri ortaya çıkarıldı. Kullanıcılar, aldıkları maaşlarını da genellikle gerçeğinden %20’ fazla gösterme eğilimindelermiş. Tanışma sitelerinin elinde olan bilgi bankaların bilim adamları tarafından da ilgi odağı haline geldi. Sitelerde tarafımıza öneri olarak sunulan partner listesi ilerideki günlerde çok büyük verilerin işlenmesi sonucunda bize gösterileceği muhtemelendir.

Şekil 3 - AB'deki Erkeklerin gerçek boy doğılımı ile OkCupid sistemine kayıtlı erkeklerin boy dağılımı yan yana

Ürün tedariği

Son yıllarda gelişmiş rut belirleme sistemleri sayesinde kurye firmalar kendi rutlarını çok daha etkin bir şekilde planlayabilir oldular. Daha önceki yıllarda böyle planlar küçük çalışan grupları tarafından kağıtlar üzerinde yapılmaktaydı. Şimdi ise bu amaç için elektronik haritalar, rut bilgileri, canlı olarak gelen yol trafik bilgileri kullanılmaktadır. Buradaki listede Türkiyedeki büyük markaların kendi rut yönetimi ile ilgili başarı öyküleri incelenebilir.

Şekil 4 - Univera Quest Saha izleme Ekranı

Haritalar

Var olan bilgi bankalara farklı bakış açıları ve yaklaşımları sayesinde insanların aradıkları mağazaları bulma yöntemleri de değişmektedir. “Google Street View” 3 sene önce piyasaya sürüldükten sonra, onun rakipleri de benzer servisleri çıkarmaya başladı."Bing Streetside" uygulaması bir takım geliştirici tarafından Street Slide için kullanıldı. Street Slide, StreetSide’deki bilgileri kullanarak, üzerinde logolar ve bina numaraları olan bir ticari marka zincir şeridi oluşturmaktadır.

Alışveriş gezilerimize yeni bir bakış açısı katarak bu bilgi servisleri davranışlarımızı etkilemiş oldu.

Eğitim

Los Angeles Times’te eğitim kurumlarının değerlendirilmesi ile ilgili yayınlanan bir makaleden sonra halkın bu konuya bakış açısı değişti. Yakın zamana kadar bir okulun kalitesini anlayabilmek için veliler eğitim kalitesini incelemek yerine, o okuldaki öğrenci puan ortalamasını dikkate almaktaydı. LA Times 600.000 öğrencinin bilgilerini kullanarak 2002 – 2009 yılların arasındaki notları incelemiş; normal şartlarda öğrenciden beklenen performans düzeyiyle birlikte öğretmenin yardımıyla elde edilen gerçek düzey karşılaştırılarak kurumların öğrencilere performans katkısı ölçülmüştür.

Şekil 5 - Öğrencilerin performans grafiği

Yukarıdaki şekilde kesme çizgi öğrenciden beklenen performansı temsil etmektedir. Kırmızı çizgi ise gerçekten sınavlarda gösterdiği performanstır. Sağdaki şekilde öğrencinin performansı ortalama olarak daha yüksek olduğu halde öğretmenin notu düşüktür.

Bu sayfada öğretmenin veya okulun ismi girilerek öğretmenin ya da okulun performansı izlenebiliyor. Burada ise örnek bir okulun performansı görünmektedir.

Politika

İngilterede COINS isimli bir proje kapsamında devletin yaptığı harcamaların detayları halka açık bir veritabanı olarak geliştiricilere açılması ile politikada yeni bir döneme kapı açılmış oldu. Lokal yönetim birimlerin 500 Pound üstü her harcama halka açık bir şekilde kayıtlara geçmeye başladı.

Bu kaynakları kullanarak Where Does My Money Go?, OpenlyLocal ve Armchair Auditor gibi masrafların nereye gittiğini kolayca yorumlamaya yarayan ilginç projeler ortaya çıktı.

Şekil 6 – Where Does My Money Go? Her vatandaşın payına düşen günlük Devletin masraf dağılımı

İngiltere yönetimi, vergilerin son kuruşuna kadar nereye harcandığını takip edebilmek için büyük hedefler belirlemiş durumdadır. Devlet masrafları dışında kaçakçılık-cinayet verileri, devlet projeleri, kurumlardaki çalışan sayılara kadar birçok bilgi halk için ulaşılabilir hale getirilmiş.

Toplum Faaliyetleri

İnsanların geografik konumları ile ilgili bilgilerin toplanabilir hale gelmesiyle Foursquare, Gowalla ,Google Latitude gibi bir seri yeni uygulama ortaya çıkmıştır. Facebook places sayesinde yerlerin konumları 400 milyon insanın bilgisine sunulmuş durumundadır.

Üniversite araştırmacısı Anil Bawa-Cavia’nın yaptığı bir çalışmada London’da farklı kültürel faaliyetlerin gerçekleştiği konumlar dikkate alınarak London faaliyet haritaları oluşturuldu.

Haritada şehrin geografik haritası üzerine giydirildiğinde hangi tür faaliyetlerin en çok hangi bölgede gerçekleştiği görülebilmektedir.

Şekil 7 - London Faaliyet Haritaları

Bawa-Cavia, Foursquare’deki bilgiler şehirdeki sosyal hayatın şehir yapısı ile nasıl bir bağı olduğunu anlamak için kullanılabilir olduğunu vurguladı. Bu bilgiler kullanılarak nasıl daha sosyal ve rahat bir şehir yapabileceğinin analizi kolayca yapılabiliyor.

Savaş

WikiLeaks War Diary , Savaş ile ilgili bugüne kadar halka açılmış en kapsamlı bilgi bankasıdır. Suçsuz sivillerin ölümleri ile ilgili kapsamlı raporları içermektedir. Bu bilgiler sayesinde savaşın ne kadar faydasız olduğu anlaşılmakta ve savaş alanından yıllarca yayınlanan röportajlardan çok daha açıklayıcı bir şekilde bilgiler gösterilmektedir.

Reklam

İnsanların davranışlarını ve hayatlarını değiştiren çoğu makaleler Google amcayı anmadan anlatılamaz hale geldi :) . Yukarıda anlatılan tüm örneklerin aksine Google, boyutları Petabyte’lar ile ölçülen veriler üzerinde çalışmaktadır – bu durumda hiç bir geleneksel yöntem uygulanamaz hale geliyor. Kendi gelirini ve başarısını yükseltmek için sürekli artarak gelen verileri matematiksel yöntemleri uygulayarak işlemektedir.

Birkaç yıl önce ünlü Wired Dergisi'nin editörü Chris Anderson yazdığı makalede şu satırları yazmış:

”Google reklam dünyasını sadece matematiksel yöntemleri uygulayarak ele geçirmek üzeredir. Reklamın kültürü ve gelenekleri ile ilgili pek ilgilenmez, sadece en iyi Veri ile en iyi Analiz yöntemini bir araya getirerek başarıya ulaşacaklarına inanmışlardı. Ve bu konuda Google haklı çıktı.”

Bağlaçlı bilgiler ve Yakın Gelecek

Burada bahsedilen tüm örnekler çok yenilikçi ve heyecan vericidir, hayatımızdaki davranışlarımızı etkiliyecek türdendir. Günümüzde kullandığımız çoğu bilgi dilsiz bir engelli gibidir - diğer bilgi denizi ile bağlantılı değildir. Bir sonraki adımımızda bağlaçlı bilgiler devri gelecektir. Bilgiler ve kavramlar kendi aralarında etkileşim içinde olabilecektir. Her gerçek varlığa ve kavrama karşılık sanal bir göstergeç olacaktır.

İngilterede Tim Berners Lee, takımıyla beraber devletin sunduğu bilgileri kullanarak birbiriyle bağlanmış tek bir bilgi havuzu oluşturmak için çalışmalar sürdürüyor. İnsanlar bu havuzda biriken farklı bilgileri kombine ederek çok kapsamlı içerik elde edebilicekler ve böylece dünya işleyişini çok daha iyi anlayabilecek hale geleceklerdir.

Şekil 8 - Birbiriyle ilişkili kavram haritası (ontoloji)

Kaynak: http://habrahabr.ru/blogs/data_mining/103042/


Nariman Aga-Tagiyev  | Yazılım Uzmanı